Blockchain üzerindeki fikir birliği, işlem doğrulama ve ağ katılımı gibi etkileşimleri tanımlayan kurallar bütünüdür.
Protokol, bilgisayarlar arasında verilerin paylaşılmasına izin veren bir dizi kuraldan meydana gelir. Kripto para protokolleri ise, blockchain
ağlarındaki temel yapıyı tanımlayan kurallardır. Örneğin,
Satoshi Nakamoto tarafından oluşturulan
Bitcoin blockchain protokolü,
aracıya ihtiyaç duymadan eşler arasında (
P2P) ödeme gerçekleştirilmesini sağlar. Blockchain; ağ dahilindeki bilgi işlem gücünün bir araya gelmesiyle çalışan ve işlemlerin güvence altına alınarak kaydedildiği bir
dağıtık defter şeklinde çalışır.
Kripto protokolleri, kripto para projelerindeki yeniliğin temelini oluşturur. Merkezi bir otoriteye ihtiyaç duymadan protokoldeki işlevleri koordine eder ve çeşitli hizmetlerin yerelleştirilmesini sağlar. Örneğin, ilk kez eşler arasında dijital ödeme yapılmasını mümkün kılan Bitcoin protokolü, yoğun bilgi işlem gücüyle desteklenir ve doğrulanabilir biçimde çalışır. Bu protokol, iş ispatı (
proof of work) isimli
konsensüs mekanizmasını kullanarak
çift harcama sorununu ortadan kaldırır.
Akıllı sözleşmelerin ortaya çıkmasını sağlayan
Ethereum blockchain protokolü, sahip olduğu deterministik sistem ile daha karmaşık yapıların oluşturulmasını mümkün kılar. Ethereum akıllı sözleşmeleri, geleneksel finans kurumlarındaki hizmetlerin yalnızca kodla çalışabilen versiyonlarının hayata geçmesine izin verir. Ethereum protokolünün yükselişi sayesinde ortaya çıkan bu hizmet, merkeziyetsiz finans (
DeFi) olarak adlandırılır.
O zamandan bu yana
token takası,
stake etme, marj ticareti,
kredi çözümü, likidite sağlama ve daha birçok kullanım senaryolarına sahip farklı protokoller hayata geçirildi.
Kripto protokoller genellikle, merkezi hizmetleri tamamen akıllı sözleşmelere dayalı biçimde çalıştıran merkeziyetsiz modellere dayanır. Önde gelen kripto protokollerinin kullanım senaryoları şu şekildedir:
Kripto protokolleri, sağladıkları hizmete göre değişiklik gösteren ve genellikle işlem hacminin çok küçük kısmına karşılık gelen ölçekte ücret tahsil eder. Bünyesinde az sayıda ekip üyesi bulunur ve çoğunlukla akıllı sözleşmeler üzerinden otomatik biçimde çalışan koddan ibarettir.