Insider Trading Nedir ve Neden Yasak?

Insider Trading Nedir?

Kişi, piyasa trendlerinin nasıl belirleneceğini bilse bile, herhangi bir şirket hissesinin nasıl performans göstereceğini belli bir sınırda tahmin edebilir. Fiyat yönünden kesinlikle emin olmasının tek yolu, şirket içindeki birinden kamuya açıklanmayan özel bilgiler elde etmesidir. Bu özel bilgi, piyasadaki varlığın alım satımı için kullanıldığı zaman insider trading yapılmış olur.

Insider Kimdir?

İçeriden bilgi almak ve alınan bilgiyle insider trading yapmanın yasal sonuçlarını anlamak için, içeriden bilgi alanın kim olduğunu anlamak gerek. Kişinin içeriden bilgi alan şeklinde sınıflandırılmasının iki yolu bulunuyor.

Birincisi ve daha yaygın olarak bilinen şekli, kişinin bir şirket hakkında halka açık olmayan hassas bilgilere erişim elde etmesi. Böylece içeriden bilgi alan kişiye (insider) dönüşür. Bu bilgi ister başka biri tarafından söylenmiş, ister kendi başına öğrenilmiş olsun, her iki şekilde de içeriden bilgi alma şeklinde değerlendirilecektir.

İkinci olarak kişinin, herhangi bir şirket hissesinin yüzde 10'undan fazlasına sahip olmasıdır. Bu nedenle, şirket sahipleri ve şirketin üst düzey yöneticileri "insider" olarak tanımlanır.

Kimler Insider Trading Yapar?

Diğer tüm işlemlerde olduğu gibi, insider trading süreci bilgi aktarımından ibaret olduğu için, birden fazla kişiye ihtiyaç vardır. Bu taraflar bazen örtüşseler de üç sınıfa ayrılabilirler:

• Herhangi bir şirketin bilgileri ele geçirilmişse; menkul kıymetleri, verileri veya diğer varlıkları, içeriden bilgi alanlar tarafından alınıp satılabilir.
• Kendi lehlerine kullanmak üzere, içeriden elde ettikleri gizli bilgileri saklayan kişiler olabilir. Bu kişiler, sahip oldukları gizli bilgileri ifşa edebilir.
• Bazen, kendisine gizli bilginin açıklanan ve paylaşmaması istenen kişiler olabilir. Bu bilgi, alım satım işlemlerinde kâr amaçlı kullanılırsa, üçüncü kategoriye girer. Bu kişiler, içeriden bilgi alanların sakladığı gizli bilgileri ele geçirmeye odaklanırlar.

İçeriden aldıkları bilgiyi elinde bulunduranlar, bazen bunu kendi çıkarları için kullanabilir. Bu nedenle ikinci ve üçüncü kategorideki kişiler aynı olabilir.

Insider Trading Türleri

Başta belirtildiği üzere içeriden bilgi alanların alım satım işlemleri kanun ve nizama aykırı olabilir. Insider trading olgusu, yasal ve yasal olmayacak biçimde iki farklı şekle sahip olsa da, çoğunlukla yasa dışı hali bilinir.

Yasal Insider Trading

Yasal insider trading, ikinci türde bahsedilen içeriden bilgi alanların (mesela şirket hisselerinin yüzde 10'undan fazlasına sahip olanların) alım satım yapması olabilir. Bu tür alım satım işlemleri oldukça yaygındır ve borsalarda haftalık olarak gerçekleşir. Şirket sahipleri veya yöneticileri, işlemlerini Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu'na bildirdikleri sürece yaptıkları her hamle yasal olur. Bu bildirilerde hisseler, işlemler ve sahip olunan hisse senetlerindeki pay değişimi gibi detaylar yer alır.

Herhangi bir şirket veya işletmenin CEO'su, şirketinin hisselerini satın aldığında veya aynı şirketin diğer çalışanları, çalıştıkları şirketin hisselerini aldığında, bu insider trading işlemi yasal olarak değerlendirilir. CEO tarafından hisse satın alınması, genellikle hisse senedinin kendi fiyatında dalgalanma oluşturur.

Warren Buffett'ın, Berkshire Hathaway şemsiyesi altındaki firmalardaki hisse alım satımları, yasal insider trading işlemlerine bir örnektir.

Yasa Dışı Insider Trading

Herhangi bir şirketle ilgili önemli bilgi henüz kamuya açıklanmadığında, içeriden bilgi alanların alım satımı yasa dışı kabul edilir. Ağır para ve hapis cezası da dahil olmak üzere büyük yaptırımlar uygulanabilir. Şirketin hisse değerinde önemli etki oluşturabilecek herhangi bir veri, önemli bilgi olarak kabul edilir.

Şurası kesin ki, bu tür bilgilere erişim, yatırımcının hisse alma veya satma seçimini etkileyebilir. Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu kuralları dahilinde adil olmayan bilgiye erişen kişilere, halka karşı yasa dışı bir avantaj sağlar.

Martha Stewart'ın 2001 yılında gerçekleştirdiği ImClone işlemleri, yasa dışı insider trading sürecine mükemmel bir örnek.

Insider Trading Neden Yasa Dışı?

ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu tarafından yasa dışı insider trading, "menkul kıymetle ilgili maddi ve halka açık olmayan bilgilere dayanarak güven yükümlülüğünü veya itimat ilişkisini ihlal ederek menkul kıymet satın almak veya satışa çıkarmak" şeklinde tanımlanıyor.

İçeriden bilgi alanların alım satım yapması açık biçimde yasa dışı kabul ediliyor. Zira bazı yatırımcılara, diğerlerine kıyasla son derece haksız bir avantaj sağlıyor. "İçeriden bilgi alan" kişinin, şirketin hisse değerini yapay olarak etkilemesine neden olabilir.

İçeriden bilgi alan kişilerin alım satım işlemi yapmasının yasa dışı sayılmasının nedeni, içeriden bilgi alanlara borsa üzerinde haksız avantaj sağlaması olarak tanımlanıyor. Zira içeriden bilgi alanlar, güven sağlamak zorunda oldukları kişilerin çıkarlarının üzerine kendi çıkarlarını koyabilir. Bu da içeriden bilgi alanların şirket hisselerinin fiyatını etkilemesine neden olur.

Insider Trading Kripto Para Birimlerini Nasıl Etkiler?

Tailgating yönteminin kötü olarak değerlendirilmesinin nedeni, "önden koşanların" Ethereum'un işlem ücreti ağından yüz milyonlarca dolar gibi yüklü miktarda parayı ele geçirerek kripto para borsalarını istismar etmesi şeklinde açıklanıyor.

Front Running Ne Demek?

Alım satım yapan kişi, yakın zaman içinde gerçekleşecek ve belirli bir kripto para biriminin fiyatında önemli etki meydana getirecek işlemle ilgili içeriden veya gizli biçimde aldığı "tüyodan" yararlanırsa, bu durum önden koşu (front running) olarak biliniyor.

Burada genellikle al sat yapanlar, fiyatı etkileyeceğini düşündükleri halka açık olmayan veri ya da bilgilere erkenden erişerek kripto para birimini alır veya satar. Dolayısıyla al satçılar, kullandıkları bilgiler halka açık olmadığı için sadece diğer alım satım yapanlara karşı değil, aynı zamanda piyasanın geneline karşı üstünlük kurabilir. Front running işleminin piyasa manipülasyonu şeklinde değerlendirilmesinin ve Insider Trading olarak nitelendirilmesinin nedeni budur.

Geleneksel borsada front running, al satçının büyük bir işlemin yaklaştığını fark etmesi üzerine herkesten önce işlem yaparak kuyruğun başına geçmesini ifade ediyor. Haliyle "önden koşmak" ifadesi buradan geliyor.

Kripto Para Borsalarında Front Running Nasıl Gerçekleşir?

Kripto para dünyasında önden koşma kavramı geleneksel borsadakilere benziyor. Yine de yaklaşım olarak farklılıklar içeriyor. Kripto para sektöründeki işlemleri otomatikleştirmek için kullanılan bot isimli bilgisayar programları işlemleri son derece kolay hale getiriyor. Tailgating sürecinde, front running işlevine sahip olan bot'lar, piyasa bilgilerini otomatik olarak sentezleyip değerlendirebiliyor ve yatırımcılar için önceden işlem yapabiliyor.

Front running tekniğini kullananlar, işlem kuyruğunu atlamak için bot'ları kullanır ve emir vermek için daha fazla işlem ücreti alırlar. İşlemi başlatan yatırıcımların, normalde beklemedikleri bu fiyatı ödemekten başka seçeneği kalmaz. Haliyle zarar eder. En önde giden kişi ise işlemi kârla kapatır.

Örnek vermek gerekirse, herhangi bir şirket veya borsanın önden koşan müşterisi ya da kullanıcısı, 15 milyon dolar değerinde kripto para alınacağını öğrenirse, çalıştırdığı bot ile işlem öncesinde "satın al" emri verebilir. Haliyle, 15 milyon dolarlık kripto para satın alındığı anda bot "sat" emri verir ve en önde olmanın avantajını kullanarak büyük kâr elde etmesi mümkün olur.

Front Running Nasıl Önlenebilir?

Önden koşmanın en büyük avantajı, yüklü işlemler yapıldığında büyük kâr elde edilmesiyle ortaya çıkıyor. Kullanıcılar aynı anda çok sayıda büyük işlem gerçekleştirmek yerine parçalara ayırabilir. Böylece madenciliği yapılabilecek değerde yaşanan düşüş esnasında önden çalışan bot yazılımlarının cazibesi azalır.

Insider Trading Örnekleri

Geçmişe bakıldığında, insider trading işlemlerinin borsayı birçok kez etkilediği görülüyor.

Martha Stewart

Kaynak: NBC News

Aralık 2001'de Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), ilaç firması ImClone tarafından geliştirilen kanser ilacı olan Erbitux'a izin vermeyeceğini açıkladı. Daha önce bu ilaca izin verileceği tahmin edildiği için, ImClone şirketinin uzun vadeli iş stratejisinde önemli bir yer teşkil ediyordu. İzin çıkmayınca şirketin hisseleri düştü. Birçok hissedar bu çöküş nedeniyle para kaybederken, Erbitux'un CEO'su Samuel Waksal'ın aile üyeleri ve diğer arkadaşları bundan etkilenmedi.

Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu daha sonra, FDA'nın kararı açıklanmadan önce bazı yöneticilerin, Waksal'ın emriyle hisselerini sattığını ve Waksal'ın da kişisel hisselerini satmaya çalıştığını açıkladı.

Buna ek olarak, ABD'li iş kadını olan Martha Stewart, duyurudan birkaç gün önce aynı firmanın yaklaşık 4 bin hissesini satmıştı. Hisseler o sırada hala güçlü bir seviyede ilerliyordu ve Stewart işlemden yaklaşık 250 bin dolar kâr elde etti. İlerleyen aylarda hisse senedinin değeri, 60 dolardan 10 dolar seviyelerine düştü.

Stewart, borsa simsarına önceden verdiği bir satış emrinin çalıştığını iddia etti, ancak daha sonra komisyoncusu Peter Bacanovic'in ImClone'un hisselerinin düşeceği konusunda onu önceden uyardığı anlaşıldı. Stewart daha sonra kendi şirketi olan Martha Stewart Living Omnimedia'nın CEO'luk görevinden ayrıldı. 2003 yılında Waksal yakalandı ve yaklaşık yedi yıl hapis ve 4,3 milyon dolar para cezasına çarptırıldı. Stewart ve borsacısı, 2004 yılında insider trading suçlamasıyla mahkum edildi. Stewart, 30 bin dolar para cezasına çarptırıldı ve en az beş ay hapis cezası aldı.

Ivan Boesky

Kaynak: Britannica

ABD'li bir borsa tüccarı olan Ivan Boesky, 1980'lerde insider trading soruşturmasına dahil edildi. ABD'nin önde gelen yatırım bankalarının birçok kurumsal yetkilisinin adı bu dolandırıcılığa karıştı. Gelecekte planlanan kurumsal devir işlemleri hakkında Boesky'ye bilgi veriyorlardı. Boesky'nin hisse senedi komisyoncusu olan Ivan F. Boesky & Company, kurduğu 1975'ten beri kurumsal devralmalar üzerine bahis yaparak çok para kazandı.

Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), 1987'de Boesky'yi radarına aldı. Akabinde, Boesky'nin bazı şirket ortakları ve derneklerini içeren yasal belgelerde oynama yaptığı için dava açtı. Daha sonra, içeriden aldığı bilgiye dayanarak yatırım kararı verdiği tespit edildi.

Boesky, finans kurumu Drexel Burnham Lambert'in birleşme ve satın alma (M&A) ofisinin çalışanlarına, satın alma işlemlerinde kendisine yardımcı olacak bilgiler için rüşvet veriyordu. Boesky'nin 1980'li yıllarda kâr ettiği şirketler arasında Getty Oil, Gulf Oil, Nabisco, Texaco ve Chevron bulunuyordu.

Boesky sonunda Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) bünyesinde bir muhbire dönüştü ve SEC'e finansör Michael Milken aleyhine dava açılması çeşitli kanıtlar sundu. 1986'da Boesky, insider trading eyleminden suçlu bulunarak 3,5 yıl hapis ve 100 milyon dolar para cezasına çarptırıldı. Sadece iki yıl sonra serbest bırakılmış olmasına rağmen SEC, Boesky'yi menkul kıymet işlemi yapmaktan kalıcı olarak men etti.

Albert H. Wiggin

Kaynak: Earn2Trade Blog

1929 Wall Street çöküşünün ardından Chase National Bank'ın ünlü CEO'su Albert H. Wiggin'in, kendi şirketine ait yaklaşık 40 bin hisseyi açığa sattığı ortaya çıktı. Wiggin, işlemleri maskelemek için ailesi tarafından kontrol edilen şirketleri kullandı. Firmasını dibe indirirken kişisel çıkar sağlayacak pozisyon oluşturmuştu.

O zamanlar kendi şirketinizin hisselerini açığa satmaya karşı resmi bir kısıtlama yoktu. Dolayısıyla Wiggin, birçok finansörün aynı anda Chase National Bank hisselerindeki varlıklarını tasfiye ettiği 1929 çöküşünde yasal olarak yaklaşık 4 milyon dolar kâr elde etti.

Wiggin, kendi şirketinin hisselerini açığa satarak elde ettiği kazançlara ek olarak, bankadan ömür boyu emekli maaşı olarak yılda 100.000 dolar almıştı. Halkın ve medyanın tepkisinin sonucunda emekli maaşını almayı bıraktı. 1934 tarihli Menkul Kıymetler ve Borsa Yasası, piyasada yaşanan kısmi felaketin ardından ortaya çıkan bu yolsuzluğa yanıt olarak yürürlüğe girdi. Wiggin, krizden kârlı çıkan tek isim değildi. 1934 tarihli SEC yasasının amacı, finansal piyasa şeffaflığını artırmak, dolandırıcılık ve manipülasyon olaylarını azaltmaktı. Aslında yasayı hazırlayanların Bölüm 16 olarak adlandırdıkları, insider trading olaylarını önleme ve kovuşturmaya yönelik farklı hükümleri ele alan kısmı Wiggin karşıtı olarak düzenledikleri öne sürülmüştü.

R. Foster Winans

Kaynak: Esquire Classic

R. Foster Winans, Wall Street Journal köşe yazarlarından biriydi. "Heard on the Street" isimli köşeyi hazırlıyordu. Her köşesinde belirli bir hisse senedine yer verirdi. Winans'ın görüşlerine göre köşede bahsedilen hisse senetleri yukarı veya aşağı hareket ediyordu.

Winans köşesinde yer vereceği hisse senetlerini yayımlamadan önce bildirmek üzere bir grup borsa simsarıyla anlaşma yaptı. Köşe yayımlanmadan önce, borsacılar hisse senedini satın alıyordu. Simsarların kâr elde ettikten sonra Winans'ın sağladığı bilgiler karşılığında kazançlarının bir kısmını ona verdiği bildirildi.

SEC sonunda Winans'ın eylemlerini tespit etti. Winans savunmasında, gerçek anlamda insider trading yapmak yerine, kişisel görüşlerine yer verdiğini iddia etti. SEC sonunda, köşesindeki menkul kıymetlerle ilgili bilgilerin Winans'ın kendisine değil, The Wall Street Journal'a ait olduğu iddiasına dayanarak Winans'ı suçlu buldu.

Kripto Piyasasında Insider Trading Örnekleri

Borsalar, yasa dışı insider trading işlemleriyle boğuşan tek işlem platformu değil. Benzer şekilde kripto para işlemlerinde de yasa dışı eylemler kayda geçti.

Nate Chastain

Kaynak: Blockworks

Chastain, aynı perşembe günü NFT'ler için çevrim içi galeri ve müzayede evi olan OpenSea.io'daki Ürün Başkanı görevinden istifa etti. Piyasanın açık ara en büyük katılımcısı olan OpenSea, bu yıl sanat temalı NFT satışlarının yükselmesi sayesinde 1 milyar dolara yakın işlem hacmine imza attı. Twitter'da avatar olarak Bored Ape Yacht Club NFT'lerini kullanmak isteyenler, OpenSea üzerinden en az 18.000 dolar ödemek durumunda. Bununla birlikte, Chastain'in iddia edilen hareketi üzerine endişeler hızla arttı. Kripto sanatçıların merkezi biçimde hizmet eden ağlarla olan ilişkileri gerildi.

Hiçbir resmi kurum, Chastain'i suçlamadı ve arka planda neler yaşandığını açıklamak için halka açık bir duyuruda bulunmadı. Yine de yasal açıdan başı belada gözüküyor. SEC, NFT'lerin 1933 Yasası kapsamında menkul kıymet olarak nitelendirilip nitelendirilmediğine henüz karar vermemiş olsa da, Gensler bunun menkul kıymet dolandırıcılığı anlamına geldiğini iddia etmeye çalışabilir ve kendisine karşı dava açabilir. SEC konuyu takip etmeye yanaşmasa bile, diğer federal yetkililer Chastain'in davasını incelemeye alabilir.

Sonuç

İçeriden bilgi alarak işlem yapmak geleneksel borsalar için bariz bir tehdit olsa da, kripto para borsalarında daha az görülüyor. Belki de bu durum, genel olarak kripto para çağının ortaya çıkardığı yan etki. Zira blockchain sayesinde sunulan güvenlik ve merkeziyetsizlik bunu engelliyor olabilir. Her iki durumda da, içeriden bilgi alanların işlem yapması, alım satıma açık herhangi bir piyasada sorun oluşturabilir.