Gizlilik tabanlı kripto paralar ne kadar gizli? Yasallar mı? Tüm bu soruların cevabı ve çok daha fazlası gizlilik tabanlı kripto para yazımızda.
Bitcoin, hükümetler tarafından kontrol edilen ulusal para birimlerine alternatif bir para sistemi olarak tanıtıldı. Ne yazık ki, takma ad özelliğini yeterli bulmayan kripto para destekçileri, kullanıcılarını korumak için gerekli gizlilik özelliklerini sunma konusunda yetersiz kaldığını düşünüyor. Özellikle de kripto para kullanımını yasaklayan veya kısıtlama getiren otoriter devlet sınırları içinde.
İşin aslı Bitcoin, açık blockchain olduğu için kimi açılardan itibari para (fiat) birimlerinden bile daha az gizlilik sunuyor. Yani, yeterli kaynağa sahip olan herkes, zincir analizi yaparak adres bilgisinin ardındaki gerçek kimliği ortaya çıkarabilir.
Monero ve Dash gibi tartışmalı gizlilik tabanlı kripto para birimleri kullanıcılara isimsiz biçimde varlık gönderme ve alma olanağı vererek bu sorunu gidermek için öne çıktı. Daha birçok gizlilik tabanlı kripto para filizlenmeye devam ediyor.
Bugün, kripto para piyasasında o kadar çok gizlilik tabanlı para birimi var ki, hangilerinin ihtiyaca uygun olduğunu seçmek zorlaşıyor. Gizlilik tabanlı para birimlerinin kara para aklama (ML) ve terör finansmanını (TF) kolaylaştırma ihtimali nedeniyle, küresel kara para aklama karşıtı (AML) düzenleyicilerin giderek daha fazla hedefinde yer alıyor. Birçok borsa tarafından bu paralara destek kesildi. Gizlilik tabanlı kripto para birimleriyle işlem yaparken dikkatli ilerlemek ve yerel yasalara uygun olup olmadığını bilmek çok önemli.
Bu makalede, en popüler gizlilik tabanlı kripto para birimlerini inceleyecek ve öne çıkan özelliklerini sıralayacağız.
Join us in showcasing the cryptocurrency revolution, one newsletter at a time. Subscribe now to get daily news and market updates right to your inbox, along with our millions of other subscribers (that’s right, millions love us!) — what are you waiting for?
Gizlilik Tabanlı Kripto Para Nedir?
Gizlilik tabanlı kripto paralar, blockchain işlemlerinin başlangıç noktası ve hedef adresini gizleyerek özel ve anonim transfere imkan veren kripto para birimi sınıfına deniyor. Kullanılan teknikler arasında muhatapların gerçek cüzdan bakiyesini ve adresini gizlemek, zincir analizinden kaçmak için birden fazla işlemi birbiriyle karıştırmak yer alıyor.
Şeffaflık temelinde çalışan Bitcoin ve diğer gizlilik harici blockchain ağları, açık adres ve işlemlerin herkes tarafından görülmesine izin veriyor. Böylece herhangi birinin para yatırma ve çekme işlemlerini izlemek nispeten basit hale geliyor.
Öte yandan gizlilik tabanlı para birimleri anonim ve izlenemez olmak üzere iki temel özelliği sahip. Anonimlik, işlemin arkasındaki kimlik bilgisini gizlerken, izlenemez olma özelliği de üçüncü tarafların blockchain analizi gibi hizmetleri kullanarak işlemlerin izini sürmesini neredeyse imkansız hale getiriyor.
Gizlilik Tabanlı Kripto Paraların Kullandığı Stratejiler
Gizlilik tabanlı kripto para birimleri anonim ve izlenemez biçimde kalmak için çeşitli stratejiler uyguluyor. Bunlardan en popülerleri arasında gizli (stealth) adresler, halka imza sistemleri, CoinJoin ve zk-SNARKs gibi çözümler geliyor.
- Gizli (Stealth) adresler, gönderenle alıcı arasında bağ kurulmasını önlemek için her işlemde yeni bir adres oluşturulmasını gerektiriyor. En ünlü gizlilik tabanlı para birimlerinden olan Monero (XMR), çift anahtarlı gizli adres protokolü (dual-key stealth address protocol, DKSAP) adı verilen bir sistem kullanıyor.
CoinJoin, farklı kullanıcılardan gelen işlemleri tek pakette birleştiren ve daha sonra yeni adres bilgileri üzerinden kendi kullanıcılarına dağıtan bir kripto para işlem karıştırıcısı olarak biliniyor.
- Zk-SNARKs veya "Zero-Knowledge Succinct Non-Interactive Argument of Knowledge (Etkileşimsiz Kısa ve Öz Sıfır Bilgi Argümanı)", kripto para sahiplerinin, muhatap ve hesap bakiyesi gibi kritik tanımlayıcı bilgileri ifşa etmeden işlemin geçerliliğini kanıtlamalarına izin veren bir yapı.
Gizlilik Tabanlı Kripto Paralar Yasal mı?
Hem evet, hem hayır. Gizlilik tabanlı kripto paraların yasallığı, kullanıcının yargı alanına göre değişiyor. Örneğin, Güney Kore sınırları dahilindeki kripto para borsalarında gizlilik paraları kullanmak yasak. Bu şekilde kara para aklamanın engellenmesi hedefleniyor.
Diğer taraftan gizlilik tabanlı paraları yasaklamayan yargı bölgeleri onlara onay veriyor sayılmaz. Yani o ülkelerde bu para birimleri gri alanda yer alıyor.
ABD hükümeti ise, gizlilik tabanlı ağlarda yapılan işlemlerin üzerindeki sis bulutlarını aralamak için araçlar geliştirmeye çalışarak farklı bir rota seçiyor.
Gizli işlemler daima kara para aklama ve terör finansmanı gibi kötü amaçlı faaliyetleri destekleyecek diye bir durum söz konusu değil. Bazı kullanıcılar finansal gizliliklerine değer veriyor ve temel haklarını kullanıyorlar, ancak izlenmesi mümkün olmayan bu dijital para birimlerine karşı tavır alan devlet kurumlarının sayısı giderek artıyor. İlginçtir ki, Naval Ravikant, Elon Musk ve Edward Snowden gibi tanınmış pek çok isim gizlilik odaklı uygulamaları savunmaya devam ediyor.
Finansal Eylem Görev Gücü (FATF) gibi küresel ölçekli düzenleyicilerin gizlilik tabanlı kripto para birimlerine karşı hamlelerini ve yayımladıkları rehberleri takip etmek önemli. Gizlilik tabanlı paralar henüz yasaklanmamış olsa da, FATF Travel Rule (Dolaşım Kuralı) gibi yönetmelikler nedeniyle, bilgi paylaşımı gerekliliklerine tabi olan ülke ve borsalarda işleri zorlaştırıyor.
Kamuoyu görüşü alındıktan sonra Haziran 2021'de yayımlanacak olan yeni FATF taslak rehberi, FATF tarafından gizlilik paraları olarak tabir edilen gelişmiş anonimlik sunan para birimleri (AEC) ile uğraşanlar için yeni AML/CFT önerileri içerecek.
Gizlilik Tabanlı Kripto Paralar Bazı Borsalardan Neden Çıkarıldı?
Gizlilik tabanlı kripto para paraların borsalardan çıkarılma kararı, ülkenin görüşlerine veya AML/CFT yükümlülüklerine ve buna karşılık olarak gizli işlemleri nasıl düzenlediğine bağlı biçimde alınıyor. Gizlilik tabanlı kripto para işlemleri düzenleyicilerin radarından kaçıyor olsa da, finansal işlemleri izleyen düzenleyicilerin merkezi borsalar üzerinde hakimiyeti söz konusu.
Düzenleyiciler, belirli bir kripto para birimini yargı sınırları içinde yasakladığında, merkezi borsanın buna ait işlemleri mümkün olan en kısa sürede durdurmalı veya askıya almalı. Bu gibi durumlarda bazı kripto para alım satım platformları işlemleri durdurmayı seçiyor, bazıları ise kripto parayı platformlarından tamamen çıkarıyor.
Gizlilik tabanlı kripto paralar düzenleyicilerin sürekli artan kontrolü altında olduğundan, bazı borsalar düzenleme kontrolü ile karşı karşıya kalmamak için bu para birimlerini listelemekten vazgeçti.
Yaşanan bu olayların ardından Dash (DASH), Monero (XMR) ve Zcash (ZEC) gibi gizlilik tabanlı kripto paralar çeşitli borsalardan çıkarıldı. Bunlar arasında önde gelen isimler Bittrex, CoinCheck, Coinbase UK ve ShapeShift yer alıyor. Diğer taraftan Gemini borsası Eylül 2020'de Zcash para birimine destek vermeye başladı.
Borsaların bu kripto para birimlerini listeden çıkarmasının arkasındaki sebep, FATF Standartları içinde yer alan "16 Travel Rule" gereksinimiydi. Bu gereksinim düzenleyicilere, sorumlulukları dahilindeki borsa veya sanal varlık hizmet sağlayıcılarından (VASP), para aktarımı sırasında kullanıcıları tanımlayıcı bilgileri talep etme şartı koşuyordu. Düzenleyiciler, işletme lisansı veya kayıt başvurusunda bulunan VASP'lerin bu yükümlülüğü yerine getirmesini mecbur kılıyor.
Tüm bu önlemlere rağmen bazı raporlar, gizlilik seviyesi yeterli olmamasına rağmen kötü niyetli kullanıcıların hala Bitcoin'i tercih ettiğini gösteriyor.
Dash
Dash, 2014 yılında Bitcoin ağından çatallanarak kullanıma açılan anonim bir kripto birimi. Erken dönemde bu gizlilik tabanlı para XCoin olarak adlandırılmıştı. Daha sonra ise DarkCoin oldu ve sonunda Dash ismi belirlendi. Dash, işlem girişlerini maskelemek için CoinJoin stratejisini kullanan PrivateSend gibi seçmeli gizlilik sunuyor.
Kripto para biriminin gelişimini devam ettiren Dash Core Group (DCG), Dash'in kullanılabilirlik ve kullanıcı korumasına odaklandığını belirtiyor. Bitcoin ağından çatallanmış olmak Dash'in temelde anonim olmadığı anlamına geliyor. Buna ek olarak DashPay CEO'su Ryan Taylor da, Dash'in gelişmiş gizlilik sunan bir kripto para birimi (AEC) olmadığını düşünüyor.
Bitcoin ağından çatallanarak ayrılması nedeniyle, kullanıcı PrivateSend özelliğini seçmediği sürece, cüzdan bakiyeleri ve adresleri gibi işlem ayrıntıları blok zincir üzerinde herkese açık olarak paylaşılıyor.
Dash ile Bitcoin kıyaslaması
Dash ve Bitcoin arasındaki temel fark, konsensüs algoritmalarında yatıyor. Her ikisi de İş İspatı (Proof-of-Work, PoW) konsensüs algoritması ile çalışırken Dash ayrıca, Hisse İspatı (Proof-of-Stake, PoS) mekanizması ile desteklenen ana düğümler de (masternode) barındıran ekstra bir katmana sahip.
Sonuç olarak Dash, daha yüksek işlem hızları sunması ve düşük işlem maliyetleri sayesinde, kullanım kolaylığı açısından en iyi gizlilik tabanlı kripto para olarak görülebilir. Bu noktada Dash, gerçek zamanlı işlemleri mümkün kılan ve kullanışlı bir mekanizma olan InstantSend özelliği ile çalışıyor.
Bitcoin, Dash ile kıyaslandığında gizlilik açısından gerisinde kalıyor. Zira Dash, kullanıcılarına, işlemlerinin açık biçimde görülüp görülmeyeceği konusunda seçme hakkı tanıyor.
Dash ile Monero kıyaslaması
Her iki kripto para birimi de gizlilik içeren işlevlere sahip olsa da, tasarımlarında temel farklılıklar söz konusu. Dash, PoW ile PoS konsensüs algoritmalarını birleştiren iki katmanlı bir sistem kullanıyor. Ayrıca, PrivateSend işlevi aracılığıyla anonim özelliğini isteğe bağlı biçimde sunuyor.
Öte yandan, Monero ağındaki işlemler daima anonim biçimde gerçekleşiyor. Dash protokolünde CoinJoin kullanıldığını, Monero ağında ise halka imzalar ve RingCT gibi gizlilik artırıcı stratejilerin yer aldığını, haliyle izlenmesinin Dash'ten daha zor olduğunu unutmamak gerekiyor.
Monero gizlilik söz konusu olduğunda Dash ağını geride bırakıyor ama DASH işlemleri XRM'den çok daha hızlı ve ucuz.
Dash ile Zcash kıyaslaması
Dash, X11 hash algoritmasını kullanırken Zcash ise çalışırken zk-SNARKs mekanizmasını ve Equihash algoritmasını tercih ediyor. Her ikisi de Bitcoin ağından çatallanarak ayrıldığı için, 2MB blok boyutu sınırı ve 2,5 dakikalık blok onay süresi gibi bazı benzerlikler içeriyorlar.
Gizlilik konusunda ise Zcash, Dash'in önüne geçiyor. Çünkü Dash ağında ana düğümler (masternode) işlemleri izleme gücüne sahip olabiliyor.
Monero
Kapsamlı gizlilik temellerine sahip olan Monero (XMR); RingCT, gizli adresler ve çoklu halka imzaları gibi güçlü anonimlik özelliklerinin karışımını kullandığı için birçok kişi tarafından piyasadaki en güçlü gizlilik özelliklerini sunan kripto para olarak kabul ediliyor.
Aslında Monero ile sunulan mahremiyet o kadar özel ki, Amerika Birleşik Devletleri Milli Gelir İdaresi (IRS) anonimlik sunan teknolojiyi kırabilecek kişilere yaklaşık 625 bin dolar ödül vereceğini açıklamıştı. Öte yandan bir Chainalysis çalışanı, "Monero'nun akıllıca geliştirildiğini" ancak kusursuz olmadığını öne sürmüştü.
Monero ile Bitcoin kıyaslaması
Her ikisi de PoW konsensüs algoritması ile çalışıyor olsa da iki büyük farklılık içeriyorlar: Bitcoin sadece takma ad sunan bir kripto para birimi, Monero ise var olan en yüksek gizliliği sunan paralardan biri.
Madencilik konusunda, Bitcoin çoğunlukla ASIC (uygulamaya özel entegre devreler) kullanırken, Monero madencileri sadece CPU (bilgisayar işlemcisi) ile çalışarak ASIC'lere olan ihtiyacı ortadan kaldırıyor. Ek olarak, en büyük kripto para birimi SHA-256 isimli hash algoritmasını kullanırken, XMR destekli protokol ise RandomX algoritmasıyla çalışıyor.
Bunlara ek olarak, Bitcoin ağı sabit blok boyutuna sahipken Monero ise, işlem hacimlerinde görülecek artışlara uyum sağlamak için esnek blok boyutunu tercih ediyor. Gizlilik özellikleri bu kadar yüksek olmasına rağmen, pek çok kötü niyetli kişi hala XMR yerine BTC'yi tercih ediyor, çünkü Bitcoin alışverişi daha kolay ve araştırmaya göre daha çok sayıda kriptodan itibari paraya dönüştürme platformuna sahip.
Zcash
2016 yılında faaliyete geçen Zcash, Bitcoin ağından çatallanarak ayrılan Dash ile aynı kök kodu paylaşan bir başka gizlilik tabanlı kripto para birimi. Electric Coin Company tarafından yönetilen kripto para, işlemleri onaylamak için yoğun biçimde enerji kullanan PoW mekanizmasını kullanıyor.
Zcash ayrıca korumalı işlemler ve zk-SNARKS adı verilen gizlilik tabanlı ve izlenemez mekanizmalar aracılığıyla işlemleri gizleme seçeneği sunuyor.
Zcash ile Monero kıyaslaması
İlk farklılık, Zcash'in zk-SNARKs özelliğini kullanmasında yatıyor. Monero ise gizli adresler ve çoklu halka imzaları ve halka işlemler gibi özellikler içeriyor. Zcash isteğe bağlı gizlilik sunulurken, Monero'da yapılan her işlem varsayılan olarak anonim gerçekleşiyor.
Zcash ağında, kullanıcılar hangi işlemleri gizlemek istediklerini ve hangilerini herkese açık biçimde görünecek hale getirmek istediklerini seçme esnekliğine sahipler.
Öte yandan Monero geliştiricileri, gizliliği isteğe bağlı kılmanın, gizlilik tabanlı ağın anonimlik yapısını zayıflatacağına inanıyor.
Zcash ile Bitcoin kıyaslaması
Zcash, Bitcoin'in klonu olmasına rağmen isteğe bağlı gizlilik gibi ek özelliklere sahip. Zcash ve Bitcoin arasındaki bir diğer fark da, madencilik ödüllerinin dağılımında ortaya çıkıyor.
Örneğin, Bitcoin madencileri tüm blok ödülüne sahip olabiliyorken Zcash farklı bir yaklaşım sergiliyor. Açıklamak gerekirse, madencilik teşviklerinin yüzde 10'u Electric Coin Company için ayrılıyor ve gelecekteki güncellemeleri finanse etmek için firmanın hissedarlarına paylaştırılıyordu. Kasım 2020'de gerçekleşen blok ödül yarılanması (halving) ile "Kurucu Ödülleri" çıkarıldı. Artık madenciler blok ödüllerinin yüzde 80'ini alıyor ve geri kalan yüzde 20 yeni Major Grants Funds, ECC ve Zcash Foundation için ayrılıyor.
Beam
Beam, gizlilik tabanlı kripto para sistemi ve gizliliği sağlamak için kullandığı teknoloji ise, Mimblewimble adlı yeni nesil anonim bir blockchain. Bu teknoloji, gizliliğin yanı sıra indirilmesi daha hızlı, doğrulaması ve senkronize edilmesi daha kolay, az yer kaplayan veri çözümleri sunarak PoW protokollerinin ölçeklenebilirliğini geliştiriyor.
Beam ayrıca, tanımlanamayan adresler aracılığıyla izlenemeyen işlemleri mümkün kılıyor. Sistemde kullanılan bir de Dandelion adlı mekanizma var. Bununla ağ trafiği maskeleniyor. Belli bir uzunluktaki küçük işlemler bir araya getirilerek tek ve büyük bir işlemmiş gibi blok içine ekleniyor.
Grin
Ocak 2019'da kullanıma açılan Grin, Beam ile aynı Mimblewimble blockchain yapısını paylaşıyor. Sansüre dayanıklı ve ölçeklenebilir özelliklere sahip en iyi gizlilik tabanlı para birimleri arasında yer alıyor. Grin, ismi bilinmeyen bir kurucuya sahip olarak diğer paralardan ayırılıyor. Bu nedenle, geliştiricilere sunulan teşvikler çoğunlukla bağış olarak geliyor.
Özellikle, platformun madencilik konusundaki kuralları tartışmalı bulunsa da heyecan verici bazı yönleri de yok değil. Bu ağda madenciler, daima aynı ödül oranıyla işlem yapıyor. Yani Aralık 2030'da ağa katılan bir madenci ile Ocak 2019'da ilk bloku oluşturan madenci aynı tutarda ödül alıyor.
Ağda geliştirici ve kullanıcı deneyimlerini geliştirmek; gizlilik, güvenlik, uyumluluk ve gelişmiş dosya işleme özelliklerini sunmak için Slatepack adı verilen tek tip işlem standardı kullanılıyor.
Sonuç
Temel olarak şifreleme sistemleri, yabancı kullanıcıların yer aldığı bir ortamda, güvenli iletişim sağlamak için tasarlanmış bir dizi uygulama ve teknikten ibaret. Bu nedenle gizlilik tabanlı kripto para birimleri, kripto ekosisteminin temel parçaları olarak görülüyor. Üstelik izlenemeyen doğası nedeniyle adli tartışmalara konu olması da bunu değiştirmiyor.
Raporlar; kara para aklama, terör finansmanı ve diğer yasa dışı faaliyetlerde gizlilik tabanlı kripto para kullanımının çok küçük bir paya karşılık geldiğini göstermesine rağmen, ne yazık ki dünya genelindeki hükümetler bu paralardan hiç hazzetmiyor.
Monero en güçlü gizlilik özelliklerine sahip kripto para birimi olmayı sürdürürken, Zcash ve Dash herkese açık işlem yapma seçeneği sağlayarak farklılık sunuyor. Beam ve Grin ise, gizlilik kadar ölçeklenebilirliğe de değer veren kullanıcılar için en uygun seçenekleri içeriyor.
Bu makalede, yalnızca bilgi amacıyla, üçüncü taraf web siteleri veya harici içeriklere bağlantılar yer almaktadır ("Üçüncü Taraf Siteleri"). CoinMarketCap Üçüncü Taraf Siteleri, CoinMarketCap'ın kontrolü altında değildir. CoinMarketCap, Üçüncü Taraf Sitelerinde yer alan herhangi bir bağlantı veya Üçüncü Taraf Sitesindeki herhangi bir değişiklik veya güncelleme de dahil olmak üzere herhangi bir içerikten sorumlu değildir. CoinMarketCap sadece size kolaylık sağlamak için bu bağlantıları sunmaktadır. Site üzerinde herhangi bir bağlantının yer alması, sitenin CoinMarketCap veya operatörleri ile herhangi bir ilişki içinde olduğu, onaylandığı, kabul edildiği veya önerildiği anlamına gelmez. Bu makale kullanıcılar için tasarlanmıştır ve yalnızca bilgilendirme amacıyla kullanılmalıdır. Açıklanan ürün veya hizmetlerle ilgili herhangi bir maddi karar vermeden önce kendi araştırma ve analizinizi yapmanız gerekmektedir. Bu makale yatırım tavsiyesi olarak tasarlanmamıştır ve o şekilde yorumlanmamalıdır. Bu makalede yer alan görüş ve yorumlar yazarın [şirketin] kendi görüşleridir. CoinMarketCap'in görüşlerini yansıtmamaktadır.
