Cẩm nang tiền điện tử của CMC năm 2023: Quản lý rủi ro cho vay tập trung và phi tập trung: Bài học kinh nghiệm - Bài viết của Compound Labs

Năm 2022 đã chứng kiến các tổ chức cho vay tập trung nổi bật sụp đổ như hiệu ứng domino, trong khi đó, các giao thức cho vay phi tập trung vẫn tiếp tục hoạt động mà không gặp sự cố. Mặc dù hoạt động cho vay phi tập trung có những thách thức riêng về rủi ro hợp đồng thông minh và thiết kế kinh tế, nhưng hoạt động cho vay tập trung phải đối mặt với những rủi ro thậm chí còn lớn hơn về sự thiên vị và sự thiếu minh bạch của con người. Do không có niềm tin vào một hệ thống phi tập trung, nên về cơ bản, việc cho vay phải được tiếp cận một cách thận trọng.

Mục tiêu hàng đầu của giao thức cho vay phi tập trung phải là giữ an toàn cho tài sản của người dùng. Mục tiêu thứ hai của họ là tăng số dư tài sản của nhà cung cấp. Compound sẽ thực hiện điều này bằng cách tuân theo một số quy tắc: Chỉ cho những người đi vay được thế chấp quá mức (overcollateralized borrower) có thể vay các tài sản được cung cấp, khuyến khích thanh khoản bằng lãi suất thuật toán và khuyến khích mạnh mẽ việc thanh lý các vị thế sắp mất khả năng thanh toán. Điều này có vẻ đơn giản, có thể có tính hạn chế, nhưng nó có hiệu quả. Các công ty nổi tiếng bị phá sản vào năm 2022 đã không tuân theo những nguyên tắc này.

Hãy để mã quyết định

Trong một hệ thống trên chuỗi (on-chain), không cần cấp phép (permissionless) và phi tập trung, không có quy trình thu hồi dựa trên tòa án để thu hồi tài sản từ người vay quá hạn. Người đi vay có thể là địa chỉ blockchain ẩn danh hoặc thậm chí là hợp đồng thông minh không có chủ sở hữu hoặc thực thể vật lý.

Để đảm bảo khoản vay không bị giá trị âm, một số bên (không phải bên cho vay) phải được khuyến khích trả nợ. Người đi vay phải được khuyến khích đóng vị thế của họ một cách hợp lý, hoặc bên cho vay phải có quyền đóng vị thế cho họ thông qua thanh lý và thu hồi toàn bộ số dư.

Các điều kiện tiên quyết này được thực thi trong mã của giao thức Compound, giao thức này chạy tự động và là nguồn mở. Mã là không thể thương lượng. Cách nó hoạt động và đưa ra quyết định là hoàn toàn minh bạch. Điều này cho phép người đi vay và bên cho vay có thể biết các quy tắc và quyết định xem họ có muốn tham gia hay không. Bất kỳ thay đổi nào đối với mã phải thông qua quy trình quản trị thận trọng. Quy trình quản trị bao gồm việc khóa thời gian để nếu bất kỳ người tham gia nào không thích thay đổi quy tắc sắp tới thì họ có đủ thời gian để thoát khỏi giao thức. Quy tắc này không đưa ra các quyết định tùy tiện, chịu sự thiên vị của con người (chẳng hạn như có nên thanh lý những khách hàng tốt nhất của bạn hay không) và không bị cuốn vào sự cường điệu (và thực hiện các khoản vay không thế chấp đầy rủi ro).

Sự cứng nhắc, minh bạch và quyền tự chủ này đã chứng minh giá trị của chúng, đặc biệt là trong năm nay, khi chúng hoàn toàn trái ngược với các bàn cho vay tập trung bị hỏng khi hoạt động trong tiền điện tử. Điều đáng chú ý là Celsius, Three Arrows Capital và Alameda đều đã đóng các vị thế của họ trên Compound (và các giao thức DeFi khác) trước khi nộp đơn xin phá sản. Họ không thể yêu cầu các giao thức này thay đổi các quy tắc thông qua thủ tục phá sản, và bằng cách đó, họ đã mở ra nhiều giá trị hơn cho chính họ (do tài sản thế chấp quá mức) so với số tiền họ phải trả. Các đối tác có tính tập trung của họ không may mắn như vậy và sẽ cần nhiều năm để gỡ rối các mối quan hệ của họ trước tòa.

Thế chấp quá mức

Thế chấp quá mức nghe có vẻ đơn giản: nắm giữ nhiều giá trị trong tài sản thế chấp hơn giá trị của khoản vay. Khi chạy trong một hợp đồng thông minh phi tập trung, phần nắm giữ vật lý tài sản thế chấp là cần thiết ngay từ đầu vì hợp đồng không thể đưa ra bất kỳ giả định nào về việc tin tưởng người đi vay hoặc ra tòa để thu hồi thêm. Khi các công ty CeFi bị phá sản khởi tạo các khoản vay của họ, họ tin tưởng (một cách đầy hi vọng) rằng người đi vay sẽ trả cho họ ít nhất bằng số tiền họ nợ. Khi sử dụng các tài nguyên không có sẵn cho hợp đồng thông minh, con người sẽ xác định rằng khoản vay là an toàn và sẽ gửi tài sản của người dùng cho người đi vay. Giữa thời điểm bắt đầu cho vay và ngày nay, những người đó dường như đã được chứng minh là họ đã sai.

Một cách mà những người ra quyết định có thể đánh giá người đi vay là xem xét danh tiếng của họ về tính đáng tin cậy và sự thành công tài chính. Việc nộp đơn xin phá sản sẽ ngay lập tức hủy hoại danh tiếng này. Khi một con nợ thực sự vỡ nợ, danh tiếng của họ sẽ bị tụt lại. Nếu danh tiếng dựa trên việc có tài sản, thì tốt hơn là chỉ coi tài sản đó là tài sản thế chấp trực tiếp, thay vì tin vào cả danh tiếng và tài sản cùng một lúc. Cũng có khả năng nhiều bên cho vay như vậy đang tính đến danh tiếng hoặc chỉ đơn thuần là kiến thức về tài sản của con nợ hơn là thực sự nắm giữ tài sản thế chấp. Việc coi danh tiếng là tài sản thế chấp cho một khoản vay sẽ trở thành một kiểu tính hai lần.

Một cách sai lầm khác dẫn đến định giá sai tài sản thế chấp là bỏ qua việc xem xét điều gì sẽ xảy ra khi bạn cần bán tài sản thế chấp đó. Giá giao ngay của một tài sản có thể giảm nhanh chóng khi bán với số lượng lớn. Thời điểm bán tài sản để thanh lý thường trùng với thời điểm giá tài sản đó giảm. Điều này làm cho việc định giá lạc quan tài sản thế chấp trong thời kỳ ổn định hoặc thị trường tăng giá trở nên nguy hiểm gấp đôi. Các giao thức DeFi phải tích cực tính đến điều này do giá tài sản tiền điện tử rất biến động. Compound sử dụng các yếu tố thế chấp để xác định khả năng vay của tài sản dựa trên sự biến động của tài sản và sức mạnh của thị trường. Các bên thứ ba, chẳng hạn như Gauntlet, chạy các mô phỏng số, sử dụng dữ liệu lịch sử và các tình huống xấu nhất, để giúp xác định các tham số rủi ro này nên là gì đối với giao thức thông qua quản trị trên chuỗi (on-chain).

Những người cho vay cũng đã rơi vào cái bẫy khiến số phận của họ bị ràng buộc với những người đi vay tiền từ họ. Việc để quy mô của một người đi vay đơn lẻ hoặc một khoản vay đối với một loại tài sản thế chấp duy nhất sẽ phát triển lớn hơn để thu được các khoản thanh toán lãi lớn hơn là điều rất dễ xảy ra. Trong trường hợp của Alameda / FTX, các công ty gắn bó với nhau đến mức dường như không có động lực thanh lý các khoản vay của Alameda trên FTX. Có thể có mong muốn duy trì những gì họ tin là một mối quan hệ sinh lợi, nhưng sự thiên vị sai lầm này của con người (cùng với nhiều yếu tố khác) cuối cùng đã dẫn đến sự mất khả năng thanh toán của cả hai công ty. Đó có thể không chỉ là một bữa tiệc thân thiện mà bên cho vay không muốn thanh lý, mà là một loại tài sản thế chấp cụ thể mà bên cho vay không muốn bán. Nếu bên cho vay nhận làm tài sản thế chấp, một tài sản mà chính họ quan tâm, họ có thể không sẵn lòng bán nhanh khi cần thiết vì sợ ảnh hưởng đến vị thế của chính họ. Những chương trình máy tính nào không phân biệt mối quan hệ của chúng với người đi vay này hoặc tài sản này với người đi vay khác hoặc tài sản khác thì không gặp phải vấn đề này.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Điểm mạnh chính của quản lý rủi ro DeFi là tính minh bạch và tính nghiêm ngặt mà nó áp dụng để đánh giá những người tham gia một cách bình đẳng. Một giao thức DeFi có thể đưa ra các quyết định thiết kế quản lý rủi ro sai sót khi ra mắt hoặc trong quá trình quản lý DAO đang diễn ra, dễ dàng như một công ty có tính tập trung, nhưng các sai sót của giao thức đã được khắc phục ngay từ ngày đầu tiên. Khi đưa ra các giải pháp hoàn toàn dựa trên thuật toán và dựa vào mã chạy 24/7 mà không có sự can thiệp của con người, các thành kiến cá nhân (chẳng hạn như tin tưởng sai đối tác do khoảng cách cá nhân) sẽ không còn tồn tại. Nếu một lỗi thiết kế cho phép khả năng thanh lý một vị thế quá lớn, thì với tính minh bạch của giao thức DeFi, người dùng sẽ có cơ hội tránh sử dụng và thúc đẩy một giải pháp thay vì tin tưởng rằng mọi thứ đang diễn ra tốt đẹp sau những cánh cửa đóng kín.

Những bên cho vay phi tập trung và tập trung phải đối mặt với những thách thức quản lý rủi ro tương tự, nhưng các giao thức phi tập trung theo mặc định sẽ minh bạch hơn và không được yêu thích. Cho vay phi tập trung đã may mắn ở chỗ có nhiều cách dễ đi lạc nhất khi việc cho vay phần lớn không có sẵn cho một giao thức trực tuyến ngay từ đầu. Những bên cho vay tập trung tốt nhất sẽ vượt ra ngoài mức tối thiểu theo yêu cầu của quy định và mang các bài học về DeFi đến với thế giới những bên được quản lý. Những công ty đã phá sản trong năm qua có thể đã nằm lòng những bài học này, nhưng đã chấp nhận những rủi ro quá lớn, một phần là do sự thiếu minh bạch và sự thận trọng của con người. Những bên cho vay tập trung có thể học hỏi từ những thành công của DeFi. Minh bạch, tự động hóa, loại bỏ tùy ý và quan trọng nhất: không làm mất tài sản của người dùng.