CMC Crypto Playbook 2023: Merkezi ve Merkeziyetsiz Kredilerde Risk Yönetimi ve Alınan Dersler – Compound Labs

Önde gelen merkezi kredi kuruluşlarının domino taşları gibi yıkıldığı 2022 yılında, merkeziyetsiz kredi protokolleri sorunsuz biçimde çalışmaya devam etti. Merkeziyetsiz kredi modellerinde akıllı sözleşme riski ve ekonomik tasarımda sıkıntıları olsa da, merkezi kredi tarafında insan ön yargısı ve şeffaflık gibi daha büyük riskler söz konusu. Merkeziyetsiz sistemlerde güven eksikliği daima göz önüne bulundurulmalı. Dolayısıyla kredi konusuna ihtiyatlı biçimde yaklaşmak gerekiyor.

Merkeziyetsiz kredi protokollerinin bir numaralı önceliği, kullanıcı varlıklarını güvende tutmak olmalı. Fon sağlayanların varlıklarını artırmak ise ikinci sırada gelmeli. Compound, bunu gerçekleştirmek adına birkaç kuralı ön planda tutuyor: Yalnızca aşırı teminatlandırılmış borçlulara kredi veriyor, algoritmik faiz oranlarıyla likiditeyi teşvik ediyor ve iflasa yaklaşan pozisyonları tasfiye etme konusunda teşvikte bulunuyor. Son derece basit… Belki sınırlayıcı, ama etkili. Zira bu kurallara uymayan şirketler, 2022 yılında iflas etmekten kurtulamadı.

Kod Karar Versin

Zincir üstünde çalışan ve izne gerek duymayan merkeziyetsiz sistemlerde, mahkemeye başvurup suçlulardan parayı geri almak söz konusu değil. Borçlular, anonim blockchain adreslerinden veya fiziksel varlığı bulunmayan akıllı sözleşmelerden ibaret olabilir.

Kredi değerinin eksiye düşmemesini garanti altına almak için, tarafların (borç veren dışında) geri ödemeye teşvik edilmesi gerek. Borçlu, pozisyonunu kapatmak için uygun şekilde teşvik edilmeli. Borç verenin tasfiye yoluyla pozisyonunu kapatma ve tüm bakiyesini geri alma hakkı olmalı.

Bu ön koşullar, kendi kendine çalışan ve açık kaynaklı Compound protokolünün kodunda zaten uygulanıyor. Kod ile müzakereye girilmez; ne yazıyorsa o geçerlidir. Nasıl çalıştığı ve ne şekilde karar verdiği tamamen şeffaf biçimde sunulur. Böylece borç alan ve verenler kuralları baştan bilir ve katılıp katılmayacaklarına kendileri karar verir. Kodda yapılacak değişiklik, yenilikleri gözü kapalı kabul etmeyen bir yönetimin kontrolünden geçmelidir. Yönetişim sürecinde kilitleme süresi vardır. Böylece katılımcılar, kural değişikliğine sıcak bakmazsa protokolden çıkmak için yeterli zamana sahip olur. Kod, keyfi karar almaz. En iyi müşterisinin parasını çekmesini engellemek gibi insani ön yargıları bulunmaz veya eksik teminatlandırılmış riskli krediler vererek abartıya kaçmaz.

Bu katı kurallar, şeffaflık ve kendi kendine çalışma sistemi; özellikle bu yıl içinde kripto alanında faaliyet gösteren kusurlu merkezi borç verme sistemleriyle taban tabana zıt çalıştığı için daha değerli hale geldi. Celsius, Three Arrows Capital ve Alameda gibi isimlerin iflas başvurusunda bulunmadan önce, Compound ve diğer DeFi protokollerindeki pozisyonlarını kapattıklarını belirtmekte fayda var. İflas işlemleri yoluyla bu protokollerin kuralları değiştirmelerini isteyemezlerdi. Haliyle bunu yaparak, fazla teminatlandırma nedeniyle geri ödeyebileceklerinden daha fazla değeri ortaya çıkardılar. Merkezi muhatapları o kadar şanslı değildi. Sorunların çözülmesi için açılan davalar mahkemede yıllarca sürecek.

Aşırı Teminatlandırma

Aşırı teminatlandırma, yani kredi değerinden daha fazla tutarı teminat hesabında tutmak kulağa basit geliyor. Merkeziyetsiz akıllı sözleşme ile işlem yaparken, teminatı fiziksel olarak bir kenarda tutmak gerekli. Zira akıllı sözleşme, borçluya güvenme konusunda herhangi bir seçenek ya da hatalı tahsilat için mahkemeye başvurma hakkı sunmuyor. İflas eden CeFi şirketleri, kredi verirken borç alanların borçlu oldukları tutarı ödeyeceğine inandı. En azından öyle olduğunu umuyoruz. Akıllı sözleşmelerde mevcut olmayan kaynakları kullanıp kredinin güvenli olduğunu belirlediler ve kullanıcı varlıklarını borç talep edenlere gönderdiler. Kredinin verildiği zamanla bugün arasında yaşananlara bakınca, bu insanların yanıldığı ortaya çıktı.

Borç alanları değerlendirenler gerçek insan olunca itibar öne çıkıyor. Güvenilirlik ve finansal başarı gibi kıstaslara bakılarak karar veriliyor. İflas başvurusunda bulunmaksa bu itibarı aşağı çekiyor. Herhangi bir borçlu, fiilen iflas ettiği zaman itibarı yerle bir oluyor. İtibar, varlık sahibi olmaya dayanıyorsa, hem itibara hem de varlığa aynı anda inanmak yerine, varlıkların doğrudan teminatlandırılması daha iyi. Ayrıca, bu mantıkla çalışan kredi sağlayıcıların, teminatı fiilen kendi kasalarında tutmak yerine, beyan edilen itibarı veya yalnızca borçlanılan varlıkların bilgisini hesaba katma olasılığı da var. Kredi verirken teminat olarak sadece itibarı ele almak, muhasebedeki çifte sayım (double counting) sorununa benzetilebilir.

Teminatı yanlış değerlendirmenin bir başka yolu da, satış durumunda ne olacağını baştan düşünmemektir. Bir varlığın spot fiyatı, yüklü satış yapılması durumunda hızla düşebilir. Varlığı tasfiye etmek gerektiğinde, genellikle varlığın fiyatındaki düşüş hesaba katılmalıdır. Bu durum, fiyat istikrarının sağlandığı dönemde teminatın iyimser değerlendirilmesine, boğa piyasasında ise iki kat tehlikeli olmasına yol açar. Kripto varlık fiyatlarında aşırı oynaklık yaşandığı için, özellikle DeFi protokollerinde bu durum hesaba katılmalıdır. Compound, varlığın fiyat oynaklığına ve piyasanın gücüne dayalı olarak borçlanma gücünü belirlemek adına teminat faktörlerini kullanır. Gauntlet gibi üçüncü parti çözümler, zincir üstü yönetişim yoluyla bu risk parametrelerinin ne olması gerektiğini belirlemeye yardımcı olmak adına geçmiş verileri ve en kötü senaryolarını kullanarak sayısal simülasyonlar yürütür.

Borç verenler, kaderlerinin ellerinden alınıp borç alanlara bağlanması tuzağına düştü. Daha yüksek faiz almak adına, tek borçlunun yüksek işlem yapmasına veya tek teminat türü üzerinden borçlanmaya izin vermek baştan cazip gelebilir. Alameda ve FTX gibi örneklere bakarsak, şirketler o kadar iç içe geçmişti ki, Alameda'nın FTX üzerindeki kredilerini tasfiye etme gibi bir hedefi yoktu. Kârlı bir ilişki olduğuna inandıkları bu ortaklığı korumak istemiş olabilirler. Ancak bu yanlış yönlendirilmiş insanların ön yargısı, diğer birçok faktörle birleşince nihayetinde her iki şirketin de iflas etmesine yol açtı. Borç verenin tasfiye etmek istememesi sadece dostluktan kaynaklanmaz. Belki de borç verenin satmaya gönüllü olmamasını gerektiren bir teminat türü uygulanıyordur. Bir borç veren, kendi menfaatiyle örtüşen bir varlığı teminat olarak alırsa, pozisyonunun değer kaybetmesini engellemek adına çok hızlı biçimde satış yapmaktan kaçınabilir. Ne borçluyla ne de değer varlığı ile herhangi bir ilişki kurmuş olan bilgisayar programlarında böyle bir sorunla karşılaşılmaz.

Sırada Ne Var?

DeFi risk yönetiminin öne çıkan güçlü yönlerinin başında şeffaflık ve katılımcıları eşit şekilde değerlendirmek adına uyguladığı katı kurallar gelir. DeFi protokolleri, tıpkı merkezi şirketler gibi kullanıma açıldığı esnada veya aktif biçimde devam eden DAO yönetiminde kusurlu risk yönetimi kararları verebilir. Ancak kusurları ilk günden itibaren ortaya çıkar. Tamamen algoritmik çözümler üretirken ve insan müdahalesi olmadan 7 gün 24 saat çalışan koda güvenirken, kişisel ön yargılar (kişisel yakınlık nedeniyle kötü niyetli birine güvenmek gibi) bulunmaz. Tasarım kusurluysa ve tasfiye edilemeyecek kadar büyük bir pozisyonun oluşturulmasına izin veriliyorsa; DeFi protokolünün şeffaflığı sayesinde kullanıcılar, işlerin kapalı kapılar ardında iyi gittiğine inanmak yerine harekete geçebilir ve protokolü kullanmaktan kaçınabilir.

Merkeziyetsiz ve merkezi kredi sağlayıcılar benzer risk yönetimi zorluklarına sahip olsa da merkeziyetsiz protokoller şeffaf yapılarıyla öne çıkar. Zincir üstü protokollerin ilk dönemlerinde kredi çözümleri mevcut olmadığından, merkeziyetsiz kredi çözümleri başlangıç aşamasında karşılaşılması muhtemel kötü niyetli hamlelerden korunmayı başardı. Öne çıkan merkezi kredi çözümleri, düzenleme gerekliliklerini aşacak ve DeFi alanında alınan dersleri düzenlemeye tabi sektörlere aktaracak. Geçen yıl iflas eden şirketler, en acı biçimde aldıkları bu dersleri aslında zaten biliyorlardı. Yine de kısmen şeffaflık ve insan sağduyusu eksikliğinden dolayı haddinden fazla risk aldılar. Merkezi kredi protokoller, DeFi ile elde edilen başarılardan feyzalabilir. Şeffaf olun, otomatik sisteme geçin, insan ön yargısını ortadan kaldırın ve en önemlisi, kullanıcılarınızın varlıklarını kaybetmeyin!