Rug pull kurbanı olmak istemiyor musunuz? Yatırım yapmadan önce teknik makaleyi okuyun! White paper nasıl okunur bilmiyor musunuz? Gelin, size yardımcı olalım!
Son derece popüler olan bu projeleri derinlemesine incelemek üzere Finance Research Letters, 1.258 kripto projesinin teknik makalesini analiz etti. Araştırmada, white paper uzunluğu ve karmaşıklığının ICO'nun başarısıyla ilişkili olduğu sonucu çıktı. Teknik makale ne kadar uzun ve karmaşıksa, kripto para projesi o kadar fazla para topladı.
Teknik makalelerle alakalı şu iki meziyet, kripto para yatırımcılarının karar vermelerinde etkili oluyor:
- White paper okuyabilmek
- İyi bir teknik makale ile kalitesiz olanı ayırt etmek
Bu nedenle CoinMarketCap Academy, kripto para teknik makaleleri için kapsamlı bir rehber hazırladı. Yazıda şu konulara değinilecek:
- Teknik makalenin hedefi nasıl belirlenir?
- Çoğu white paper altyapısında kullanılan yöntem
- Teknik makaleler birbirinden nasıl ayırt edilir?
- White paper içeriğini anlamak için bilinmesi gerekenler
- White paper popülerliği neden azalıyor?
- Teknik makalelerde öne çıkan tehlike işaretleri
Bu rehberi okuduktan sonra, teknik makale içeriğinin bilgilendirici mi, yoksa gereksiz içerikle mi dolu olduğunu kolayca anlayacaksınız.
Join us in showcasing the cryptocurrency revolution, one newsletter at a time. Subscribe now to get daily news and market updates right to your inbox, along with our millions of other subscribers (that’s right, millions love us!) — what are you waiting for?
White Paper Nedir?
Whitepaper (veya white paper her iki yazım şekli de kabul görüyor) terimi ilk olarak siyasette kullanıldı. İlk white paper, 1922 yılında bir politika fikrini yasalaştırmadan önce ortaya koyan Churchill White Paper idi. Politikacılar zamanında bu yapıları "deneme balonu" olarak kullanırken teknik makaleler, 1990'larda pazarlama ve satışta daha yaygın hale geldi. Ürünlerin tanıtılması ve potansiyel müşteriler arasında ilgi oluşturmak için araca dönüştü.
Kripto para teknik makaleleri de böyle çalışıyor.
Hedef kitlesine bağlı olarak kripto teknik makalelerinin farklı amaçları olabiliyor. Örneğin Bitcoin teknik makalesi, teknolojik bir atılım hakkında insanları bilgilendirmek için yazılmıştı. Projenin amacı, herhangi bir aracı olmadan muhataplar arasında varlık transferini mümkün kılmaktı. Çoğu modern teknik makale, projeyi pazarlamak veya proje için fon toplamak için yazılıyor. Bu iki olgu günümüzde eş anlamlı hale gelmiş durumda.
Temel kural olarak, teknik makalenin içeriği ne kadar basit ve tasarımı da ne kadar renkliyse, o kadar pazarlama odaklı hazırlandığı varsayılır. Tonu ve tarzı ne kadar akademik olursa, white paper o kadar bilgilendirici ve teknik hale gelir.
Bitcoin teknik makalesi ile Enjincoin teknik makalesi arasındaki farkı görebiliyor musunuz?
White Paper (Teknik Makale) Nasıl Okunur?
Modern teknik makalelerin çoğu ortak bir modeli izliyor. Aynı sırayla olmasa da, genellikle iskeletleri aşağıdaki bölümlerden oluşuyor:
- Projenin arkasındaki ana mantık.
- Fayda ve kullanım senaryoları.
- Arka plandaki blockchain mimarisi.
- Token dağılımı ve tokenin faydası.
- Yol haritası.
- Ekip.
Şimdi hepsine tek tek değinelim.
Projenin Arkasındaki Ana Mantık
Teknik makalenin bu bölümünde, çözülmesi hedeflenen bir sorundan bahsedilir. Alternatif olarak, bu zamana kadar nasıl bir yol izlendiğine dair resim çizilir ve ezber bozan çözümler için zemin hazırlanır. Stellar white paper içindeki ilk cümleyi ele alalım:
Stellar, geleneksel ödeme sistemlerine alternatif sunan bir kripto para birimi. İlk cümlesinde derhal sorun ele alınıyor:
"Finansal altyapı, şu anda kapalı sistemlerden oluşan bir karmaşa içinde."
Ardından Stellar, bahsini ettiği soruna çözüm içeren ürününü tanıtmaya devam ediyor. Bu bölümün uzunluğu her teknik makalede farklı olabiliyor. Bazıları sorunu ayrıntılı biçimde tanımlamayı tercih ediyor. Diğerleriyse konuyu kısaca ele alıyor ve kripto para biriminin değer önerisine daha çok odaklanıyor.
Fayda ve Kullanım Senaryoları
Sonraki bölümde sorunun çözümü tanıtılıyor. Bu kısım, blockchain alanındaki herhangi bir konu hakkında olabilir:
- Eski zincir yapılarındaki zayıf yönleri iyileştiren yeni bir blockchain.
- Kendisinden önce gelen sayısız alternatiften daha iyi öneri sunan bir DeFi protokolü.
- Katılımcıların oyun içi varlıklara sahip olmalarını sağlayan bir blockchain oyunu.
- Oracle gibi blockchain altyapısı sunan bir proje.
Bu bölümde teknik makale; projenin potansiyel rakiplerden nasıl farklı olduğu, hangi yenilikleri getirdiği, nasıl kullanıldığı ve ilk etapta neden buna ihtiyaç duyulduğunu açıklıyor. Genellikle teknik makalenin "dolgun kısmı" olarak nitelendiriliyorlar. İyi bir white paper ile kötü olan bu kısımda ayrılıyor.
Burada iyi bir örnek olarak Presearch white paper gösterilebilir. Merkeziyetsiz bir arama motoru olan Presearch, Google gibi merkezi arama motorlarına nasıl meydan okumayı planladığını ve neden böyle bir alternatifin gerekli olduğunu ayrıntılı biçimde açıklıyor. Ayrıca, ana hatlarıyla temel sorunlar ve topluluğun nasıl dahil olacağına dair bilgiler yer alıyor.
Kötü bir white paper örnekleri arasında Golden Ball gösterilebilir. Blockchain tabanlı kumar projesi olmayı vadediyor olsa da, teknik makalede projenin hedefine nasıl ulaşmak istediği hakkında neredeyse hiç yararlı bilgi içermiyor. Özellikle memecoin ve hızlı zengin etme amaçlı projeler, herhangi bir fayda içermeyen ve içeriği zayıf teknik makalelere sahip oluyor.
Arka Plandaki Blockchain Mimarisi
Çözüm bir blockchain ise, iyi bir teknik makale blockchain protokolünün nasıl çalıştığını ve rakiplerinden nasıl ayrıldığını açıklar. Konsensüs mekanizmasını ve zincir üzerindeki rekabet avantajını ana hatlarıyla belirtir. Eğer bir dApp veya blockchain tabanlı oyunsa, teknik makalede hangi zincir üzerinde çalıştığı ve ekibin neden bu zinciri seçtiği detaylandırılır. Ayrıca, projenin zincir dışı hesaplama gücüne sahip olup olmadığı veya yenilikçi teknoloji sunup sunmadığı da belirtilmelidir.
Burada iyi bir örnek olarak video pazarlama analiz platformu olan Verasity gösterilebilir. Blockchain tabanlı olmasa da teknik makale, Verasity teknolojisinin token sahipleri için nasıl değer meydana getirdiğini ayrıntılı olarak açıklıyor.
Token Dağıtımı ve Faydalar
Burası, teknik makalenin kritik noktasını oluşturuyor ve çürük elmaları tespit etmeye yarıyor. İyi bir teknik makale, tokenlerin nasıl tahsis edildiği, token üzerinde hak iddia edilmesinin detayları ve özel satışların hangi fiyattan yapılacağı gibi şeffaf açıklamalar içerir. Kötü hazırlanmış white paper, bilgilerin bir kısmını içerir veya tamamını yok sayar. Teknik makale ayrıca, tokenin ne faydasının olduğu ve arz büyümesini sınırlayan veya tokenleri yakan mekanizmaların olup olmadığını da açıklamalı.
Kasıtlı olsun ya da olmasın, en büyük blockchain projeleri bile token ekonomileri hakkında genellikle az bilgi sunuyor. Token dağıtımı, tokenin gelecekte faydasından daha fazla başarı elde etmesinin anahtarı olduğundan, bu bölümün ayrıntılı olup olmadığı yakından takip edilmeli. Çoğu modern teknik makale, yatırımcıların token dağılımını bilmek istediğini düşünerek bununla ilgili bir bölüm oluşturur.
Enjin, token ekonomisi hakkında detaylı bir bölüme sahip:
Yol Haritası
Neredeyse tüm teknik makaleler yol haritasına sahiptir. İyi olan projeler ayrıntıya girmeyi tercih eder ve projenin faydasını ortaya çıkaracak gerçekçi hedefler ilan eder. Kötü hazırlanan teknik makalelerde ise borsada listelenme, pazarlama kampanyaları ve web sitesi güncellemeleri gibi konulara daha fazla önem verir. Bunlar projeyi ileri taşıyabilir ancak ekibin gerçekte ne kadar uzun vadeli hedef koyduğu konusunda şüphe de uyandırabilir. Berbat hazırlanmış teknik makalelerde ise yol haritası belirsizdir veya hedef içermez.
Kötü hazırlanmış yol haritasına örnek olarak kötü şöhretli Pi Network gösterilebilir. "Yol haritası" adı altındaki bölüm, projenin geleceği hakkında hiçbir önemli bilgi içermeyen, tembelce yazılmış üç paragraftan oluşuyor.
Ekip
Son olarak, teknik makalede ekip hakkında bazı bilgiler bulunmalıdır. Muhtemelen Bitcoin, kendi hakkında herhangi bir bilgi paylaşmayan Satoshi Nakamoto takma adlı kişi ya da grup tarafından icat edildi. Ancak Bitcoin, bahsini ettiğimiz bu kuralın istisnası. Anonim olsun ya da olmasın projenin arkasındaki kişiler hakkında bilgi aramalısınız. İsmi bilinmeyen geliştiriciler bile geçmişleri hakkında bazı bilgiler paylaşarak güven oluşturabilir. Bir tokeni kimin oluşturduğu hakkında çok az bilgi olması veya hiç bilgi bulunmaması genellikle riski artırır.
White Paper Yapıları Arasındaki Temel Farklar
Birkaç teknik makale okuduktan sonra, ortak kalıpları belirlemeye başlayacaksınız. Kabaca konuşursak, üç tür teknik makalenin bulunduğunu söyleyebiliriz:
- Akademik olanlar: Örneğin Bitcoin, Ethereum ve Solana.
- Pazarlama odaklı olanlar: Günümüzde çoğu DApp pazarlamaya odaklanan makalelere sahip.
- Çöp: Hemen her değersiz coin (shitcoin) ve aceleye getirilmiş proje bu sınıfa giriyor.
Teknik makalenin nasıl görüneceği amacına ve hedef kitlesine bağlıdır. Söz gelimi Bitcoin white paper, yatırım amaçları düşünülerek yayımlanmadı. Eşler arası şifreli ödeme işlemleri hakkında, ezber bozan yapı sunuyordu. Dolayısıyla küçük bir kitleyi hedefleyerek yazıldı. Ethereum, Solana ve diğer birçok birinci katman blockchain makalesi yatırımcılar yerine geliştiricilere hitap edilerek yazıldı.
Günümüzde white paper içerikleri, genellikle hem bireysel hem de risk sermayedarı yatırımcıları çekmeyi amaçlıyor. Bu nedenle daha kolay anlaşılabilir ve daha kısa hale geldiler. Birçok proje artık teknik makale bile yayımlamıyor. Bunun yerine özel proje belgeleri içerebiliyorlar.
Aradaki fark ton ve içerikte ortaya çıkıyor. Modern teknik makaleler, pazar stratejileri hakkında daha fazla bilgi sunarken projenin arkasındaki teknolojiden daha az bahsediyor. Genel yazı tonları daha az akademik ve satış odaklı hale geldi. Ayrıca stil konusunda da farklılık söz konusu. Genellikle sunum biçiminde tasarlanıyor, en azından birkaç renkli öğe ve grafik içeriyorlar. Birçok eski teknik makale ise tipik akademik makalelere benziyor.
Son olarak teknik makaleler, bilgi yoğunluğu bakımından da farklılık gösterebiliyor. İster akademik, isterse pazarlama mantığında hazırlanmış makale olsun, çok fazla bilgi içerebilirler. Ancak kötü hazırlanmış bir teknik makale, okuyucuya daima proje hakkında daha az bilgi sağlayacaktır. Eğer bir projenin teknik makalesini okuduysanız ve hala kafanızda sorular varsa, teknik makale kötü iş çıkarmış demektir.
White Paper Okumak İçin Bilinmesi Gerekenler
Modern teknik makaleler, blockchain konusuna aşina olmayanlar tarafından bile okunabilir. Kripto şirketleri, yatırımcıların blockchain yapılarının nasıl çalıştığını bilmemelerini veya bilmek istememelerini normal karşılıyor. Potansiyel getirileri önemsiyor ve projenin ilginç kullanım senaryosu varsa teknik makalede buna odaklanıyorlar.
Bu nedenle, kripto para birimlerinin nasıl çalıştığı konusunda yalnızca temel bilgilere ihtiyaç duyuluyor. Başlangıç için Bitcoin'e Giriş ve Ethereum'a Giriş içeriklerimizi inceleyebilirsiniz. Eğer kripto para hakkında daha derinlemesine bilgi almak isterseniz, Bitcoin White Paper ve Ethereum White Paper içeriklerine göz atabilirsiniz.
White Paper, Litepaper ve Gitbook Karşılaştırması
Halihazırda birkaç white paper okuduysanız, birçok projenin artık teknik makaleleri PDF formatında yayımlamadığını fark etmişsinizdir. Bunun yerine ekipler, proje bilgilerini Gitbook silolarında yayımlıyor ve güncelliyor. Teknik makalenin iyi hazırlandığını belirlemeye yarayan bir başka ipucu, ekibin Gitbook belgelerini sık sık ve kapsamlı şekilde güncellemesi olacaktır.
Litepaper isimli makaleler, white paper makalelerinin yalın versiyonları olarak karşımıza çıkıyor. Eski moda teknik makalelerin okunması zor olduğu ve yatırımcılar için ilgi çekici bir yan içermediği için, blockchain projeleri litepaper yayımlamaya başladı. Akademik görünümlü teknik makalelere kıyasla "daha hafif" ve daha yatırımcı dostu bilgiler içeriyorlar. Alternatif dokümantasyon çözümü olarak Gitbook platformunun ortaya çıkmasıyla birlikte litepaper versiyonlarının yaygınlığı azaldı. Yine de bazı projeler, yatırımcıları için litepaper kullanmaya devam ediyor.
Polkadot white paper ile Polkadot litepaper kıyaslaması
Kötü Tasarlanmış White Paper'ların Ortak Noktaları
Sonuç olarak, kötü hazırlanmış teknik makaleleri tespit etmeye yarayan en bariz sorunları bilmekte fayda var. Aşağıdakilerden herhangi birini fark ederseniz, yatırım kararınızı gözden geçirmeniz gerekebilir:
Yazım Hataları ve Kötü Dil Kullanımı
Bazı teknik makaleler, anadili İngilizce olan kişiler tarafından yazılmamış olabilir. Yine de iyi bir ekip, en azından anadili İngilizce olan birini editör olarak işe almış olmalıdır.
Belirsizlik
Pek çok kötü hazırlanmış teknik makale, "ödeme dünyasında ezber bozacakları" veya "web3 devriminin parçası olacakları" gibi belirsiz iddialarda bulunur. Eğer proje ne yaptığını tam olarak açıklayamıyorsa, muhtemelen gözünüzü boyuyordur.
Mantık Dışı Vaatler
Öte yandan, proje tüm blockchain sektörünü alt üst etmeyi ve "bir sonraki Bitcoin" olmayı vadediyorsa dikkatli olmakta fayda var! Kripto şirketleri, büyük vaatlerde bulunma ve tüm hedeflerini gerçekleştirememe konusunda ünlü. Bu nedenle, gerçekçi olmayan vaatlerin pazarlama taktiği olabileceğini varsaymalısınız.
Bölümler Atlanmış veya İşe Yarar Bilgi İçermiyor
Temel kural şu: daha fazla bilgi daha iyidir. Eğer proje yeterli bilgi sağlayamıyorsa, oldukça spekülatiftir ve bu düşünceyle yaklaşılmalıdır.
White Paper Gizlenmiş
Günümüzde çoğu projenin web sitesinde dokümantasyon bağlantısı bulunuyor. Eğer dokümana ulaşamıyor, bulmakta zorlanıyorsanız muhtemelen ekip bulmanızı istemiyordur.
Bu makalede, yalnızca bilgi amacıyla, üçüncü taraf web siteleri veya harici içeriklere bağlantılar yer almaktadır ("Üçüncü Taraf Siteleri"). CoinMarketCap Üçüncü Taraf Siteleri, CoinMarketCap'ın kontrolü altında değildir. CoinMarketCap, Üçüncü Taraf Sitelerinde yer alan herhangi bir bağlantı veya Üçüncü Taraf Sitesindeki herhangi bir değişiklik veya güncelleme de dahil olmak üzere herhangi bir içerikten sorumlu değildir. CoinMarketCap sadece size kolaylık sağlamak için bu bağlantıları sunmaktadır. Site üzerinde herhangi bir bağlantının yer alması, sitenin CoinMarketCap veya operatörleri ile herhangi bir ilişki içinde olduğu, onaylandığı, kabul edildiği veya önerildiği anlamına gelmez. Bu makale kullanıcılar için tasarlanmıştır ve yalnızca bilgilendirme amacıyla kullanılmalıdır. Açıklanan ürün veya hizmetlerle ilgili herhangi bir maddi karar vermeden önce kendi araştırma ve analizinizi yapmanız gerekmektedir. Bu makale yatırım tavsiyesi olarak tasarlanmamıştır ve o şekilde yorumlanmamalıdır. Bu makalede yer alan görüş ve yorumlar yazarın [şirketin] kendi görüşleridir. CoinMarketCap'in görüşlerini yansıtmamaktadır.
