Làm thế nào để đọc và phân tích Sách Trắng (White Paper)?

Trong đợt tăng giá Bitcoin năm 2017, tất cả các Đợt phát hành tiền ảo lần đầu (ICO) đều hoành hành dữ dội.

Chúng trở nên phổ biến đến mức một nghiên cứu trên tờ Finance Research Letters đã phân tích 1.258 White Paper về tiền điện tử để xác định các mô hình. Theo nghiên cứu, độ dài và độ phức tạp của một White Paper có tương quan với sự thành công của ICO - White Paper càng dài và phức tạp thì số coin huy động được càng nhiều.

Hai kỹ năng liên quan đến whitepaper này rất quan trọng đối với các nhà đầu tư tiền điện tử để đưa ra quyết định đầu tư đúng đắn:

Có thể hiểu được một White Paper
Phân biệt White Paper tốt và White Paper kém chất lượng

Đó là lý do tại sao CoinMarketCap Academy đã tổng hợp một bài viết hướng dẫn toàn diện về các White Paper tiền điện tử. Bạn sẽ được tìm hiểu về:

Cách xác định mục tiêu của White Paper
Cấu trúc của hầu hết các White Paper
Các White Paper khác nhau như thế nào
Những điều bạn cần biết để hiểu được White Paper
Tại sao White Paper ngày càng ít phổ biến
Các dấu hiệu nhận biết chung về những White Paper kém chất lượng

Sau bài viết hướng dẫn này, bạn sẽ dễ dàng xác định được đâu là những White Paper vô dụng và đâu là những White Paper có chứa nhiều thông tin.

Join us in showcasing the cryptocurrency revolution, one newsletter at a time. Subscribe now to get daily news and market updates right to your inbox, along with our millions of other subscribers (that’s right, millions love us!) — what are you waiting for?

White Paper là gì?

Thuật ngữ Sách Trắng (hay Whitepaper hoặc White Paper, cả hai kiểu đều được chấp nhận) bắt nguồn từ chính trị. White Paper đầu tiên là White Paper Churchill năm 1922, đưa ra một ý tưởng chính sách trước khi nó trở thành luật. Trong khi các chính trị gia sử dụng chúng như những quả bóng bay thử nghiệm, thì White Paper đã trở nên phổ biến hơn trong lĩnh vực tiếp thị và bán hàng vào những năm 1990. Những thứ này trở thành một công cụ để quảng bá sản phẩm và tăng sự kích thích đối với các khách hàng tiềm năng.

White Paper về tiền điện tử cũng hoạt động như vậy.

Nhưng tùy thuộc vào đối tượng mục tiêu, White Paper về tiền điện tử có thể có các mục tiêu khác nhau. Ví dụ: White Paper về Bitcoin được viết để thông báo cho mọi người về một bước đột phá công nghệ: gửi tiền mặt từ bên này sang bên khác mà không cần bên trung gian. Hầu hết các White Paper hiện đại được viết để tiếp thị dự án hoặc để gây quỹ cho dự án (chúng thường đồng nghĩa với nhau).

Quy tắc chung: nội dung của White Paper càng đơn giản và thiết kế của nó càng nhiều màu sắc, thì nó càng có xu hướng mang tính tiếp thị. Còn nếu giọng điệu và phong cách của White Paper càng mang tính học thuật thì nó càng nhiều thông tin và mang tính kỹ thuật.

White Paper Bitcoin vs White Paper Enjincoin: Các điểm khác biệt

Bạn đọc White Paper như thế nào: Cấu trúc

Hầu hết các White Paper hiện đại đều tuân theo một khuôn mẫu chung. Cấu trúc của chúng bao gồm các mục sau (không nhất thiết phải theo thứ tự này):

Lý do tạo ra dự án.
Tiện ích và Trường hợp sử dụng.
Kiến trúc blockchain đằng sau dự án.
Việc phân phối token và Tiện ích của token.
Lộ trình.
Đội ngũ.

Chúng ta sẽ giải quyết từng nội dung một.

Lý do tạo ra dự án

Trong mục này, White Paper sẽ giới thiệu một vấn đề mà dự án muốn giải quyết. Ngoài ra, nó sẽ vẽ một bức tranh về cách mọi thứ đang được thực hiện và tạo tiền đề cho giải pháp của nó với tư cách là người thay đổi cuộc chơi. Chúng ta hãy xem xét câu đầu tiên trong White Paper Stellar:

Stellar là một loại tiền điện tử cung cấp một giải pháp thay thế cho các hệ thống thanh toán truyền thống. Câu đầu tiên của nó đã ngay lập tức giải quyết vấn đề:

“Cơ sở hạ tầng tài chính hiện đang là một mớ hỗn độn bao gồm các hệ thống khép kín”.

Sau đó, Stellar tiếp tục giới thiệu sản phẩm của mình như một giải pháp cho vấn đề này. Độ dài của mục này của các White Paper khác nhau có thể khác nhau. Một số White Paper chọn cách mô tả vấn đề thật chi tiết. Những White Paper khác chỉ giải quyết vấn đề một cách ngắn gọn và đi sâu vào chi tiết hơn về đề xuất giá trị của tiền điện tử.

Tiện ích và Trường hợp sử dụng

Mục tiếp theo sẽ giới thiệu giải pháp cho vấn đề. Đây có thể là bất kỳ giải pháp gì trên thị trường blockchain:

Một blockchain mới sẽ cải thiện những điểm yếu của các chuỗi cũ hơn.
Một giao thức DeFi sẽ làm được điều gì đó tốt hơn so với nhiều phiên bản tiền nhiệm của nó.
Một trò chơi blockchain sẽ cho phép người chơi sở hữu tài sản trong trò chơi.
Một dự án cung cấp cơ sở hạ tầng blockchain như oracle.

Trong mục này, White Paper sẽ giải thích sự khác biệt của dự án với các đối thủ cạnh tranh tiềm năng như thế nào, sự đổi mới của dự án, cách sử dụng và lý do tại sao chúng ta cần dự án đó ngay từ đầu. Nói chung, nó là “phần quan trọng” của White Paper và là cách dễ dàng để phân biệt một White Paper tốt với một White Paper tồi tệ.

Một ví dụ điển hình là White Paper Presearch. Presearch, một công cụ tìm kiếm phi tập trung, giải thích rất chi tiết cách nó có kế hoạch thách thức các công cụ tìm kiếm tập trung, như Google, và tại sao điều này lại cần thiết. Nó cũng chỉ ra những thách thức chính và cách cộng đồng có thể tham gia.

Một trong vô số ví dụ về một White Paper tồi tệ là Golden Ball. Nó hứa hẹn là một dự án cờ bạc dựa trên blockchain, nhưng White Paper hầu như không cung cấp thông tin hữu ích về những gì dự án muốn thực hiện và cách thức thực hiện. Đặc biệt là các dự án memecoin và các dự án làm giàu nhanh chóng hầu như luôn có những White Paper nghèo nàn không có tiện ích dự án.

Kiến trúc Blockchain đằng sau dự án

Nếu sản phẩm là một blockchain, thì một White Paper tốt sẽ giải thích cách thức hoạt động của blockchain và sự khác biệt của nó với các đối thủ cạnh tranh. Nó sẽ phác thảo cơ chế đồng thuận và lợi thế cạnh tranh của chuỗi. Nếu đó là một ứng dụng phi tập trung (dApp) hay một trò chơi blockchain, White Paper sẽ giải thích nó chạy trên chuỗi nào và tại sao đội ngũ nên chọn chuỗi cụ thể này. Nếu dự án có các tính toán ngoài chuỗi (off-chain) hoặc giới thiệu các công nghệ sáng tạo, White Paper cũng nên đề cập đến các nội dung này.

Một ví dụ điển hình là Verasity, một nền tảng phân tích tiếp thị video. Mặc dù nó không dựa trên blockchain, nhưng White Paper đã giải thích chi tiết cách công nghệ của Verasity tạo ra giá trị cho những người nắm giữ token của nó.

Việc phân phối token và Tiện ích của token

Đây là phần quan trọng của White Paper và là một cách khác để phát hiện ra những quả táo xấu. Một White Paper tốt sẽ giải thích rõ ràng cách phân bổ các token, quyền được hưởng trên các token là những quyền gì, và các đợt bán riêng tư đã được thực hiện ở mức giá nào. Một White Paper kém chất lượng sẽ bỏ qua một số hoặc tất cả thông tin đó. White Paper cũng nên giải thích xem token có những tiện ích nào và liệu có cơ chế nào hạn chế sự tăng trưởng của nó hoặc thậm chí đốt các token đã phát hành hay không.

Cho dù là cố tình hay không, ngay cả các dự án blockchain lớn cũng thường cung cấp rất ít chi tiết về các tokenomics của họ. Vì việc phân phối token là chìa khóa cho sự thành công trong tương lai của token (thường nhiều hơn tiện ích của nó), nên bạn nên theo dõi chặt chẽ mức độ chi tiết của mục này. Hầu hết các White Paper hiện đại đều hiểu rằng nhà đầu tư muốn biết về việc phân phối token và sẽ cung cấp một mục về điều này.

Enjin cung cấp một mục phong phú về các tokenomics của họ:

Lộ trình

Hầu hết tất cả các White Paper đều cung cấp một số dạng lộ trình. Những White Paper tốt sẽ phân tích chi tiết và có các mục tiêu thực tế sẽ làm tăng tiện ích của dự án. Các White Paper kém chất lượng sẽ liệt kê các điểm như danh sách sàn giao dịch, chiến dịch marketing, và các cập nhật của trang web. Mặc dù những điều này có thể thúc đẩy một dự án, nhưng chúng cũng gây nghi ngờ về định hướng dài hạn thực sự của đội ngũ. Một White Paper tệ khủng khiếp sẽ có những mục tiêu mơ hồ hoặc không tồn tại trong lộ trình của họ.

Một ví dụ về một lộ trình tồi là Mạng Pi Network khét tiếng. “Lộ trình” của họ bao gồm ba đoạn văn được viết một cách lười biếng, không đưa ra thông tin quan trọng nào về tương lai của dự án.

Đội ngũ

Cuối cùng, White Paper nên có một số thông tin về đội ngũ. Có thể cho rằng, Bitcoin được phát minh bởi một người có tên ẩn danh là Satoshi Nakamoto, người này cũng không cung cấp bất kỳ thông tin nào về bản thân. Tuy nhiên, Bitcoin là trường hợp ngoại lệ. Bạn nên tìm kiếm thông tin về những người đứng sau dự án, cho dù họ có ẩn danh hay không. Ngay cả những nhà phát triển ẩn danh cũng có thể tạo niềm tin bằng cách cung cấp một số thông tin về lý lịch của họ. Nếu có rất ít hoặc không có thông tin nào về người đã tạo ra một token, điều này thường làm tăng rủi ro của token đó.

Các điểm khác biệt chính giữa các White Paper

Sau khi đọc một vài White Paper, bạn sẽ bắt đầu xác định các kiểu phổ biến. Đại khái là chúng ta có thể phân biệt ba loại White Paper:

Những White Paper mang tính học thuật: ví dụ như Bitcoin, Ethereum, và Solana.
Những White Paper mang tính tiếp thị: hầu hết các DApp hiện nay đều có các bài viết nặng về tiếp thị.
Rác: bao gồm khá nhiều shitcoin và các dự án rác.

Việc White Paper trông như thế nào sẽ phụ thuộc vào mục tiêu và đối tượng mục tiêu của dự án. White Paper Bitcoin không được xuất bản với mục đích đầu tư. Nó mô tả một cuộc cách mạng về tiền điện tử và thanh toán ngang hàng, do đó, nó được viết cho một tập khách hàng mục tiêu nhỏ. Ethereum, Solana, và nhiều tài liệu blockchain lớp một khác được viết cho các nhà phát triển, không phải cho các nhà đầu tư.

Mặt khác, White Paper hiện nay thường nhằm thu hút các nhà đầu tư, cả nhà đầu tư bán lẻ và nhà đầu tư mạo hiểm. Do đó, chúng đã trở nên dễ hiểu hơn và nhẹ nhàng hơn. Thậm chí, nhiều dự án không xuất bản các White Paper chuyên dụng, nhưng vẫn có tài liệu dự án chuyên dụng.

Sự khác biệt là ở giọng điệu và nội dung. Các White Paper hiện đại nói nhiều hơn về các chiến lược thị trường và ít nói về công nghệ đằng sau dự án. Giọng điệu đã trở nên mang tính bán hàng hơn và ít có tính học thuật hơn. Chúng cũng khác nhau về phong cách. Chúng thường là các bản trình bày hoặc ít nhất là chứa các yếu tố và đồ thị có màu. Nhiều White Paper cũ giống như các bài viết học thuật.

Cuối cùng, các White Paper còn khác nhau về mật độ thông tin của chúng. Cả White Paper mang tính học thuật và White Paper mang tính tiếp thị đều có thể chứa rất nhiều thông tin. Nhưng một White Paper tồi tệ sẽ luôn cung cấp cho người đọc ít thông tin về dự án hơn là một White Paper tốt. Nếu bạn đã đọc tài liệu của một dự án và vẫn còn đang có những thắc mắc về dự án đó, điều đó có nghĩa là White Paper đang thực hiện một công việc kém hiệu quả.

Những điều bạn cần biết để đọc White Paper

Ngay cả những người mù tịt về blockchain cũng có thể đọc và hiểu được các White Paper hiện đại. Các công ty tiền điện tử đều hiểu rằng nhà đầu tư không nhất thiết phải biết (hoặc muốn biết) cách thức hoạt động của các blockchain. Họ quan tâm đến lợi nhuận tiềm năng. Nếu một dự án có một trường hợp sử dụng thú vị, thì White Paper sẽ tập trung vào điều đó.

Do đó, bạn chỉ cần có kiến thức sơ đẳng về cách thức hoạt động của tiền điện tử. Một nơi tốt để bắt đầu là các bài viết Giới thiệu về Bitcoin và Giới thiệu về Ethereum của chúng tôi. Nếu bạn muốn tìm hiểu sâu về tiền điện tử, thì White Paper Bitcoin và White Paper Ethereum là những sách trắng bạn cần đọc.

So sánh White Paper vs Litepaper vs Gitbook

Nếu bạn đã đọc một vài White Paper, bạn sẽ nhận thấy rằng nhiều dự án không xuất bản các bản PDF White Paper chuyên dụng nữa. Thay vào đó, các đội ngũ sẽ xuất bản và cập nhật thông tin dự án của họ trong các silo Gitbook. Một mẹo khác để xác định một White Paper tốt đó là: Đội ngũ sẽ cập nhật tài liệu Gitbook của họ thường xuyên và kỹ lưỡng.

Litepaper là phiên bản đơn giản của White Paper. Bởi vì nhiều White Paper trước đây thường khó đọc và không gây hứng thú cho các nhà đầu tư, nên các dự án blockchain bắt đầu xuất bản các Litepaper. Chúng có chứa các thông tin “nhẹ nhàng” hơn và thân thiện với nhà đầu tư hơn so với các White Paper nghe có vẻ học thuật. Với sự xuất hiện của Gitbook như một giải pháp tối ưu cho việc lập tài liệu, các Litepaper đã trở nên ít phổ biến hơn. Tuy nhiên, một số dự án vẫn tiếp tục sử dụng chúng cho các nhà đầu tư.

So sánh White Paper của Polkadot vs Litepaper của Polkadot

Các dấu hiệu chung để nhận biết một White Paper kém chất lượng

Tóm lại là, bạn nên biết những dấu hiệu rõ ràng nhất của những White Paper kém chất lượng. Nếu bạn phát hiện ra bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, đã đến lúc bạn nên xem xét lại quyết định đầu tư của mình:

Lỗi chính tả và ngôn từ kém

Một số White Paper không được viết bởi người bản ngữ tiếng Anh và không dành cho người bản ngữ tiếng Anh. Ít nhất thì một đội ngũ có năng lực phải có khả năng thuê một người bản ngữ làm biên tập viên.

Mơ hồ

Nhiều White Paper kém chất lượng đã đưa ra những tuyên bố mơ hồ như "cách mạng hóa việc thanh toán" hoặc "là một phần của phong trào web3". Nếu một dự án không thể giải thích chính xác những gì họ làm, thì có thể họ đang ném cát vào mắt bạn.

Những lời hứa quá vĩ đại

Mặt khác, nếu một dự án hứa hẹn sẽ làm đảo lộn toàn bộ thị trường blockchain và trở thành đồng “Bitcoin tiếp theo”, hãy cẩn thận! Các công ty tiền điện tử là những chuyên gia trong việc quảng cáo quá mức và cung cấp dưới mức. Do đó, hãy cẩn thận rằng những lời hứa không thực tế sẽ là một mưu đồ liên quan đến việc tiếp thị.

Thiếu sót nhiều mục hoặc không có nhiều thông tin hữu ích

Quy tắc ngón tay cái đó là có nhiều thông tin hơn = tốt hơn. Nếu một dự án không cung cấp đủ thông tin, nó thường có tính đầu cơ cao và nên được đối xử như vậy.

White Paper được ẩn giấu ở đâu đó

Ngày nay, hầu hết các dự án đều có một đường link đến mục Tài liệu trên trang web. Nếu bạn cần phải tìm kiếm thông tin phù hợp, đó có thể là một dấu hiệu mà đội ngũ của dự án không muốn bạn tìm thấy.

Bài viết này bao gồm đường link đến các trang web của bên thứ ba hoặc các nội dung khác chỉ dành cho mục đích cung cấp thông tin (“Trang web của bên thứ ba”). Trang web của bên thứ ba không thuộc quyền kiểm soát của CoinMarketCap và CoinMarketCap không chịu trách nhiệm về nội dung của bất kỳ Trang web của bên thứ ba nào, bao gồm nhưng không giới hạn bất kỳ đường link nào có trong Trang web của bên thứ ba, hoặc bất kỳ thay đổi hoặc cập nhật nào đối với Trang web của bên thứ ba. CoinMarketCap chỉ cung cấp các đường link này cho bạn nhằm mục đích thuận tiện, và việc đưa vào bất kỳ đường link nào không ngụ ý về sự xác nhận, chấp thuận hoặc đề xuất của CoinMarketCap đối với trang web hoặc bất kỳ sự liên kết nào với các nhà điều hành của họ. Bài viết này được sử dụng để và chỉ được sử dụng để cung cấp thông tin. Điều quan trọng là bạn phải tự nghiên cứu và phân tích trước khi đưa ra bất kỳ quyết định quan trọng nào liên quan đến bất kỳ sản phẩm hoặc dịch vụ nào được mô tả trong bài viết. Bài viết này không nhằm mục đích và sẽ không được hiểu là lời khuyên tài chính. Các quan điểm và ý kiến được trình bày trong bài viết này là của [công ty] của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của CoinMarketCap.